Historie van Beets
in vogelvlucht
in vogelvlucht
De Leppa
... naast de rivier door naar Aldeboarn, Akkrum en vandaar naar de zeesluizen bij Jirnsum (Irnsum), de Irnsumer Sijlen (Irnsumer Zijlen). Sijlen/Zijlen is het Friese woord voor sluizen. De Boorn is een uitloper van de Middelsee. Bij Jirnsum sluit de Leppedijck aan op de dijken van de Middelsee.
De Boorn is een overblijfsel uit de laatste ijstijd. Het begin is te vinden achter Allardsoog en Zevenhuizen. Eeuwen lang is de rivier een levensader voor de gehele omgeving van Bakkeveen tot voorbij Jirnsum. Het water geeft, neemt en dwingt daardoor respect af. Het wassende water van de Boorn heeft er mede toe bijgedragen dat er een waterkering moet komen, de hiervoor genoemde Leppedijck.
De Boorn kent tot de vijftiende eeuw een veel kronkeliger verloop. De loop van de rivier tussen Pier’s Hiem en Aldeboarn wijkt totaal af van hoe we die nu kennen. Het nagenoeg kaarsrechte stuk vóór Aldeboarn (Beetster zijde) tot aan het buitenzwembad Wide Boarnsein (bestaat niet meer) nabij Warniahuizen – mogelijk gaat het zelfs om het gehele stuk tot aan Pier’s Hiem - is waarschijnlijk in de eerste helft van de vijftiende eeuw, samen met andere stukken verlegd. Toen is, voor zover bekend, de huidige loop tussen de laatste huizen van Aldeboarn en het buitenzwembad Wide Boarnsein gegraven. Andere bronnen geven aan dat in 1832, bij de aanleg van de Nieuwe Leppedijk, het tracé zuidelijker is komen te liggen. Ook de (oude) Leppedijck is om die reden meerdere malen verlegd, de laatste keer dus in 1832. Op oude kaarten is vanaf Pier’s Hiem in de richting van Warniahuizen een grillige lijn te ontwaren die bij de herberg naadloos aansluit op de bestaande loop van de Boorn.
De Boorn loopt via Poppenhuizen en Warniahuizen in de richting van Pier’s Hiem. Wat nu bekend is als Pier’s Hiem is al heel lang een oude herberg en heeft in de loop der tijden verschillende namen gekend. De naam Pier’s Hiem, of een afgeleide daarvan, stamt van de laatste circa 80 jaar. Menig (Nij) Beetster is de mening toegedaan dat De Eerste Onderneming, oftewel het eerste café van veenbaas Dam op de plek waar nu Huisartsenpraktijk de Hoek is gevestigd, het eerste bedrijf is geweest. Niet dus. Pier’s Hiem is het oudste bedrijf uit in ieder geval dit gedeelte van het ruime gebied van Beets, dus ook van Nij Beets. Langs een groot deel van de oorspronkelijke Boorn ligt de Kromme Seveinswegh, een weg. Een klein gedeelte ervan bestaat nog steeds onder de naam Krûme Swynswei. Op kaarten tot begin 19e eeuw staat deze weg, gelegen op de naast de Boorn gelegen Boornwal, een dijk, op kaarten ingetekend tot (voorbij) Pier's Hiem. Pier’s Hiem staat op die oude Boornwal. Vanaf ongeveer de gemeentegrens in de richting van Aldeboarn geven de Geawei en Leppedijck grofweg de oorspronkelijke loop van de Boorn aan. Het meeste is verdwenen, op enkele originele stukjes Boorn na.
In de omgeving van Beets vormt de Leppedijck de grens met grietenij Smallingerland.
Op de latere kaarten, die hierna nog uitvoerig aan de orde komen, is de Leppedijck (Leppe Dijck) ingetekend. De Leppedijck is, naast de weg van Beets naar Beetsterzwaag, in de Schotanus Atlas uit 1664 de enige weg in de omgeving. Verschillende zogenoemde hooiwegen (onverharde wegen) zijn niet op de kaart ingetekend, maar ze hebben eeuwenlang het gebied ontsloten. In de Middeleeuwen en daarna wordt herhaaldelijk geschreven over een (onverharde) weg door de Beetster Hooi- en Maadlanden naar Aldeboarn. Hiermee wordt de weg bedoeld die wij nu kennen als de Prikkewei en Geawei ...
De Boorn is een overblijfsel uit de laatste ijstijd. Het begin is te vinden achter Allardsoog en Zevenhuizen. Eeuwen lang is de rivier een levensader voor de gehele omgeving van Bakkeveen tot voorbij Jirnsum. Het water geeft, neemt en dwingt daardoor respect af. Het wassende water van de Boorn heeft er mede toe bijgedragen dat er een waterkering moet komen, de hiervoor genoemde Leppedijck.
De Boorn kent tot de vijftiende eeuw een veel kronkeliger verloop. De loop van de rivier tussen Pier’s Hiem en Aldeboarn wijkt totaal af van hoe we die nu kennen. Het nagenoeg kaarsrechte stuk vóór Aldeboarn (Beetster zijde) tot aan het buitenzwembad Wide Boarnsein (bestaat niet meer) nabij Warniahuizen – mogelijk gaat het zelfs om het gehele stuk tot aan Pier’s Hiem - is waarschijnlijk in de eerste helft van de vijftiende eeuw, samen met andere stukken verlegd. Toen is, voor zover bekend, de huidige loop tussen de laatste huizen van Aldeboarn en het buitenzwembad Wide Boarnsein gegraven. Andere bronnen geven aan dat in 1832, bij de aanleg van de Nieuwe Leppedijk, het tracé zuidelijker is komen te liggen. Ook de (oude) Leppedijck is om die reden meerdere malen verlegd, de laatste keer dus in 1832. Op oude kaarten is vanaf Pier’s Hiem in de richting van Warniahuizen een grillige lijn te ontwaren die bij de herberg naadloos aansluit op de bestaande loop van de Boorn.
De Boorn loopt via Poppenhuizen en Warniahuizen in de richting van Pier’s Hiem. Wat nu bekend is als Pier’s Hiem is al heel lang een oude herberg en heeft in de loop der tijden verschillende namen gekend. De naam Pier’s Hiem, of een afgeleide daarvan, stamt van de laatste circa 80 jaar. Menig (Nij) Beetster is de mening toegedaan dat De Eerste Onderneming, oftewel het eerste café van veenbaas Dam op de plek waar nu Huisartsenpraktijk de Hoek is gevestigd, het eerste bedrijf is geweest. Niet dus. Pier’s Hiem is het oudste bedrijf uit in ieder geval dit gedeelte van het ruime gebied van Beets, dus ook van Nij Beets. Langs een groot deel van de oorspronkelijke Boorn ligt de Kromme Seveinswegh, een weg. Een klein gedeelte ervan bestaat nog steeds onder de naam Krûme Swynswei. Op kaarten tot begin 19e eeuw staat deze weg, gelegen op de naast de Boorn gelegen Boornwal, een dijk, op kaarten ingetekend tot (voorbij) Pier's Hiem. Pier’s Hiem staat op die oude Boornwal. Vanaf ongeveer de gemeentegrens in de richting van Aldeboarn geven de Geawei en Leppedijck grofweg de oorspronkelijke loop van de Boorn aan. Het meeste is verdwenen, op enkele originele stukjes Boorn na.
In de omgeving van Beets vormt de Leppedijck de grens met grietenij Smallingerland.
Op de latere kaarten, die hierna nog uitvoerig aan de orde komen, is de Leppedijck (Leppe Dijck) ingetekend. De Leppedijck is, naast de weg van Beets naar Beetsterzwaag, in de Schotanus Atlas uit 1664 de enige weg in de omgeving. Verschillende zogenoemde hooiwegen (onverharde wegen) zijn niet op de kaart ingetekend, maar ze hebben eeuwenlang het gebied ontsloten. In de Middeleeuwen en daarna wordt herhaaldelijk geschreven over een (onverharde) weg door de Beetster Hooi- en Maadlanden naar Aldeboarn. Hiermee wordt de weg bedoeld die wij nu kennen als de Prikkewei en Geawei ...
