Historie van Beets
in vogelvlucht
in vogelvlucht
Eigenerfde en adel
... Beetsterzwaag krijgt meer en meer de reputatie van een deftige plaats, wat de ontwikkeling van dat dorp bevordert. Beets wordt kleiner. Het aantal woningen neemt af. De Tegenwoordige Staat van Friesland uit 1788 schrijft over Beets: “Dit Dorp, in ouden tyden veel grooter (…) geweest zynde, is thans van een’ middelmaatigen omtrek, en bestaat uit eene verzameling van verstrooide huizen en plaatsen, gelegen in ’t geboomte, aan den rydweg, die van Beetstersweach door dit Dorp en voorts naar ’t Westen loopt (…). Dit Dorp is ’t vruchtbaarste der geheele Grieteny, en zonder Veenlanden, waarom de Inwooners zich byna alleen met den Landbouw en de Veefokkery ophouden.’
Met de rijdweg wordt de huidige Beetsterweg, de Prikkewei en de Geawei bedoeld. Volgens oudere Beetsters heet de Geawei in vroeger tijden Oude Prikweg. In Hoofdstuk Contreien blijkt dat de naam Geawei (of Gaweg) veel ouder is.
In de De Tegenwoordige Staat van Friesland uit 1788 staat dat Beets geen vervening kent. Dat dit beeld niet juist is, blijkt uit oudere bronnen. Hierover wordt in hoofdstuk Hooi-, maadlanden en veen op ingegaan.
Door de eeuwen heen is op kaarten rondom Beetsterzwaag bos ingetekend. Het gaat steeds om aangelegde bossen. Bij Beets zijn de ene keer wel bomen ingetekend, de andere keer niet. Op gronden die niet langer vruchtbaar zijn en op grote stukken heidegronden, is door de voorname Beetster families steeds vaker bos aangelegd.
Kan van de kerk gezegd worden dat die een stempel op de historie van Beets heeft gedrukt, van de eigenerfde en adel geldt dat evenzeer. Sterker, de adel heeft diverse kerkelijke initiatieven, denk aan de bouw van de Adelskerk en de Doarpstsjerke, mogelijk gemaakt. Daarnaast is nog immer sprake van een grote invloed. Grote delen van het oorspronkelijke oude Beets, Beetsterzwaag en Nij Beets zijn nog steeds in het bezit van diverse adellijke families en stichtingen en er is een variëteit aan voorbeelden van financiële ondersteuning aan onder meer het verenigingsleven te geven. Voorbeelden van stichtingen die deze families hebben nagelaten zijn de Teyensstichting en Corneliastichting.
Dit hoofdstuk sluiten wij af met het noemen van enkele belangrijke Beetsters. Beetsters uit zowel het Beets toen Nij Beets nog niet bestond, als uit de wat recentere periode. Dit overzicht is niet compleet. De allereerste is uiteraard Poptatus Idema, de Deken van Bornego, waar in Religie als een Fenix over is geschreven. Over verscheidene belangrijke Beetsters is in dit hoofdstuk geschreven, bijvoorbeeld over Gerardus Walrich. Bekende namen uit de 20e eeuw, de vorige eeuw, zijn prof. dr. Jelle Hindriks Brouwer (1900 - 1981). Jelle heeft naam gemaakt als Fries dichter en als taal-en literatuurkundige. Jelle is opgegroeid op een boerderij aan de Beetsterweg. Politici die de lokale politiek zijn ontstegen heeft Beets ook geleverd, om nog maar te zwijgen over rechters en griffiers en andere in aanzien staande functies. Een voorbeeld van een succesvol gezin. In 1936 ziet Johanna (Hannie) Kleijwegt, in Nij Beets, toen nog Beets geheten, het levenslicht. Zij maakt in de jaren ’70 en ‘80 naam als lid van Provinciale Staten van Fryslân. In 1992 wordt Hannie burgemeester van Zaanstad. Daarmee volgt zij haar jongere zus en broer. Haar zus Dineke (1942) wordt twee jaar eerder burgemeester van Assen, broer Corstiaan (1947) in 1991 burgemeester van de gemeente Sliedrecht. Allen zijn PvdA-politici. Vader W.B. Kleijwegt is tot 1948 schoolhoofd in Nij Beets. Schaatser Jeen van den Berg heeft tijdens een deel van zijn succesvolle jaren, in de jaren ’50, in Nij Beets gewoond. Jeen is overigens in De Veenhoop geboren.
Met de rijdweg wordt de huidige Beetsterweg, de Prikkewei en de Geawei bedoeld. Volgens oudere Beetsters heet de Geawei in vroeger tijden Oude Prikweg. In Hoofdstuk Contreien blijkt dat de naam Geawei (of Gaweg) veel ouder is.
In de De Tegenwoordige Staat van Friesland uit 1788 staat dat Beets geen vervening kent. Dat dit beeld niet juist is, blijkt uit oudere bronnen. Hierover wordt in hoofdstuk Hooi-, maadlanden en veen op ingegaan.
Door de eeuwen heen is op kaarten rondom Beetsterzwaag bos ingetekend. Het gaat steeds om aangelegde bossen. Bij Beets zijn de ene keer wel bomen ingetekend, de andere keer niet. Op gronden die niet langer vruchtbaar zijn en op grote stukken heidegronden, is door de voorname Beetster families steeds vaker bos aangelegd.
Kan van de kerk gezegd worden dat die een stempel op de historie van Beets heeft gedrukt, van de eigenerfde en adel geldt dat evenzeer. Sterker, de adel heeft diverse kerkelijke initiatieven, denk aan de bouw van de Adelskerk en de Doarpstsjerke, mogelijk gemaakt. Daarnaast is nog immer sprake van een grote invloed. Grote delen van het oorspronkelijke oude Beets, Beetsterzwaag en Nij Beets zijn nog steeds in het bezit van diverse adellijke families en stichtingen en er is een variëteit aan voorbeelden van financiële ondersteuning aan onder meer het verenigingsleven te geven. Voorbeelden van stichtingen die deze families hebben nagelaten zijn de Teyensstichting en Corneliastichting.
Dit hoofdstuk sluiten wij af met het noemen van enkele belangrijke Beetsters. Beetsters uit zowel het Beets toen Nij Beets nog niet bestond, als uit de wat recentere periode. Dit overzicht is niet compleet. De allereerste is uiteraard Poptatus Idema, de Deken van Bornego, waar in Religie als een Fenix over is geschreven. Over verscheidene belangrijke Beetsters is in dit hoofdstuk geschreven, bijvoorbeeld over Gerardus Walrich. Bekende namen uit de 20e eeuw, de vorige eeuw, zijn prof. dr. Jelle Hindriks Brouwer (1900 - 1981). Jelle heeft naam gemaakt als Fries dichter en als taal-en literatuurkundige. Jelle is opgegroeid op een boerderij aan de Beetsterweg. Politici die de lokale politiek zijn ontstegen heeft Beets ook geleverd, om nog maar te zwijgen over rechters en griffiers en andere in aanzien staande functies. Een voorbeeld van een succesvol gezin. In 1936 ziet Johanna (Hannie) Kleijwegt, in Nij Beets, toen nog Beets geheten, het levenslicht. Zij maakt in de jaren ’70 en ‘80 naam als lid van Provinciale Staten van Fryslân. In 1992 wordt Hannie burgemeester van Zaanstad. Daarmee volgt zij haar jongere zus en broer. Haar zus Dineke (1942) wordt twee jaar eerder burgemeester van Assen, broer Corstiaan (1947) in 1991 burgemeester van de gemeente Sliedrecht. Allen zijn PvdA-politici. Vader W.B. Kleijwegt is tot 1948 schoolhoofd in Nij Beets. Schaatser Jeen van den Berg heeft tijdens een deel van zijn succesvolle jaren, in de jaren ’50, in Nij Beets gewoond. Jeen is overigens in De Veenhoop geboren.
